די וואָך האָט דער פֿאָרווערטס אַרויפֿגעשטעלט אויף יוטוב אַ ווידעאָ פֿון אַ נײַ ייִדיש ליד, וואָס דער טעקסט איז פֿונעם פּאָעט אַבֿרהם נחום שטענצל (1897־1983) און די מעלאָדיע — פֿון דער זינגערין פּאָלינאַ שעפּערד. דאָס ליד, „די וועלן‟, ווערט געזונגען פֿון שעפּערד אַליין.

דער מחבר, אַבֿרהם נחום שטענצל, איז ווייניק באַקאַנט בײַם ברייטן ייִדישן עולם אָבער אין זײַן צײַט איז ער שטאַרק געלויבט געוואָרן אַפֿילו פֿון נישט־ייִדישע שרײַבער ווי טאָמאַס מאַן וואָס האָט געלייענט שטענצלס לידער אין דער דײַטשער איבערזעצונג.

Yiddish Brief

A bissel of all things Yiddish: music, cooking, books and more.

Terms(Required)

I agree to the Forward's Terms of Service and Privacy Policy

Email(Required)

שטענצל איז געבוירן געוואָרן אין טשעלאַדזש, פּוילן, אין 1897 און שפּעטער געלערנט אין דער ישיבֿה אין סאָסנעווצע, וווּ זײַן ברודער איז געווען דער שטאָט־רבֿ. אין 1917 האָט ער זיך אָנגעשלאָסן אין דער ציוניסטישער אָרגאַניזאַציע, „החלוץ‟ אָבער נאָך דעם ווי ער איז גערופֿן געוואָרן צו דינען אין דער רוסישער אַרמיי איז ער אַנטלאָפֿן קיין האָלאַנד וווּ ער איז געוואָרן אַ שטאָל־אַרבעטער.

אין 1921 האָט ער זיך באַזעצט אין בערלין וווּ ער האָט זיך באַקענט מיט פֿראַנץ קאַפֿקאַ און קאַפֿקאַס געליבטער, דאָראַ דיאַמאַנט, מיט וועמען ער אָנגעקניפּט אַ לעבן־לאַנגער חבֿרשאַפֿט. ער האָט אָנגעהויבן שרײַבן מאָדערניסטישע, עקספּרעסיאָניסטישע לידער און, אָנהייבנדיק פֿון 1925, זענען זיי געדרוקט געוואָרן אין צײַטונגען און בוכפֿאָרעם.

אין 1936 האָט דער געשטאַפּאָ אים אַרעסטירט און געפּײַניקט אָבער מע האָט אים באַפֿרײַט און ער האָט זיך באַזעצט אין לאָנדאָן. דאָרט האָט ער זיך ווידער געטראָפֿן מיט דיאַמאַנט און אין איינעם האָבן זיי געשאַפֿן אַ גרופּע, „ליטעראַרישע שבת־נאָכמיטאָגס‟ און אויך רעדאַקטירט דעם ייִדישן ליטעראַרישן זשורנאַל, „לשון און לעבן‟ פֿון 1946 ביז 1981.

פּאָלינאַ שעפּהערד איז אַ באַקאַנטע ייִדישע זינגערין, קאָמפּאָזיטאָרין און כאָר־דיריגענט ווי אויך איינע פֿון די אָנפֿירערינס פֿון דער מאָדערנער כּלי־זמר־באַוועגונג. זי איז געבוירן געוואָרן אין סיביר און דערצויגן געוואָרן אין טאַטאַרסטאַן בײַ אַ מוזיקאַלישער משפּחה: דער זיידע האָט געשפּילט דעם „באַיאַן‟ (אַ מין אַקאָרדיאָן) און די מאַמע איז געווען אַ פּראָפֿעסיאָנעלע זינגערין פֿון קונסטלידער.

שעפּהערד האָט זיך אויסגעשולט אין דער קאַזאַנער מלוכישער מוזיק־קאָנסערוואטאָריע און אין 1990 זיך אָנגעשלאָסן אין דער ערשטער כּלי־זמר קאַפּעליע אין רוסלאַנד, און שפּעטער – אין אַ ציגײַנערישער קאַפּעליע. הײַנט גיט זי זיך אָפּ אַ סך מיט ייִדיש געזאַנג און איז אַ גרויסע אָנהענגערין פֿונעם זשאַנער, קונסטלידער, וואָס מע קען הערן אין איר אייגענער קאָמפּאַזיציע אינעם ליד, „די וועלן‟.

אָט איז דער אָריגינעלער טעקסט פֿונעם ליד:

די וועלן

פֿון אַבֿרהם נחום שטענצל

ס׳האָבן די וועלן

מיך ברויזן געלערנט

און שטורמיק צו זײַן,

צו קענען פֿאַרלאַכן

טאָג־טעגלעכע פּײַן —

זיך קאָנען פֿאַרמעסטן

צום פֿעלדזן צום גרעסטן

און ווערן צעשמעטערט —

און ווידער געקלעטערט!

און ס׳האָבן די פֿעלדזן,

די סקאַלישע ריפּן,

מיך שווײַגן געלערנט;

לײַדן און לײַדן

און פּרעסן די ליפּן…

A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen

I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.

This year, we have stood together in strength and sorrow. Our Forward team has worked around the clock to help you find clarity amid the chaos.

At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.

Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.

—  Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO

Join our mission to tell the Jewish story fully and fairly.

$36 $500

$120 $180 Other amount