ווידעאָ: פּאָל ראָבסאָן זינגט אַ ייִדיש וויגלידWATCH: Paul Robeson Sings a Yiddish Lullaby
דער אַפֿראָ־אַמעריקאַנער זינגער האָט געהאַלטן, אַז שפּראַך איז אַ וויכטיקער טייל פֿון אַן עכטער נאַציאָנאַלער קולטור.
Image by Wikimedia Commons
וויפֿל אַפֿראָ־אַמעריקאַנער האָבן אין דער ערשטער העלפֿט פֿונעם פֿאַרגאַנגענעם יאָרהונדערט געקענט ייִדיש? ס׳איז נישט אַזאַ מאָדנע פֿראַגע. מע דערציילט, אַז דער וועלט־באַרימטער דזשעז־מוזיקער און זינגער לויִ אַרמסטראָנג האָט, צום ווייניקסטן, פֿאַרשטאַנען ייִדיש ווײַל ער איז קינדווײַז דערצויגן געוואָרן בײַ אַ ייִדישער משפּחה.
צי אַרמסטראָנג האָט טאַקע געקענט ייִדיש, אָדער געוווּסט בלויז געוויסע אויסדרוקן, בלײַבט נאָך אַלץ אַ רעטעניש, נאָר אַן אַנדער גוט באַקאַנטער אַפֿראָ־אַמעריקאַנער — דער לינק־געשטימטער זינגער און אַקטיאָר, פּאָל ראָבסאָן — האָט כּסדר געזונגען אויף ייִדיש און טאַקע געקענט די שפּראַך. להיפּוך צו אַרמסטראָנגן, וועלכער האָט געדינט ווי אַ מין אומאָפֿיציעלער קולטור־אַמבאַסאַדאָר פֿון די פֿאַראייניקטע שטאַטן, איז ראָבסאָן געווען אַן אויסגעשפּראָכענער קעגנער פֿונעם אַמעריקאַנער קאַפּיטאַליזם און אַ שטיקל ייִדישיסט. אין דער שפּראַך האָט ער זיך פֿאַרליבט, אין אַ גרויסער מאָס, צוליב אידעאָלאָגישע סיבות און זײַן פֿרײַנדשאַפֿט מיט די ייִדישע לינקע.
אין איר בוך, „אַן אוצר פֿון ייִדישע פֿאָלקסלידער‟, ברענגט די באַקאַנטע פֿאָלקלאָריסטקע רות רובין אַ גאַנצע ריי ווערק, וואָס הייבן זיך אָן מיט די ווערטער, „שלאָף, מײַן קינד‟. דאָס ליד האָט אַ קלאָרן סאָציאַליסטישן טעם און מסתּמא צוליב דעם איז עס באַזונדערס געפֿעלן געוואָרן ראָבסאָנען. עס זענען באַקאַנט צוויי ענגלישע פּאָעטישע איבערזעצונגען דערפֿון, פֿון אויגוסט (גאָס) טײַלער און הערשל האַרטמאַן. אין איר אַרכיוו, דערמאָנט רובין אַן אַנדער רעקאָרדירונג – פֿון ב. סילין, געשאַפֿן אין 1957.
פּאָל ראָבסאָן (1976-1898) איז געבוירן געוואָרן בײַ אַ משפּחה פֿון אַ פּרעסביטעריאַנישן פּאַסטאָר און אַ שול־לערערקע אין פּרינסטאָן, ניו־דזשערזי. זײַן טאַטע, געבוירן ווי אַ שקלאַף, איז אין זײַן יוגנט אַנטלאָפֿן פֿון דער פּלאַנטאַציע. זײַן זון, פּאָל, זײַענדיק אַ געראָטענער סטונדענט, מוזיקער און ספּאָרטלער, האָט פֿאַרענדיקט די יוריספּרודענץ־שול בײַם קאָלומביע־אוניווערסיטעט – גאָר אַ זעלטענע זאַך פֿאַר אַן אַפֿראָ־אַמעריקאַנער אין יענער צײַט – אָבער צוליב דער אומעטומיקער ראַסע־דיסקרימינאַציע האָט ער נישט געקאָנט קריגן אַרבעט ווי אַן אַדוואָקאַט. איז ער געוואָרן אַ פּראָפֿעסיאָנעלער זינגער און אַקטיאָר.
הגם זײַנע אָבֿות האָבן גערעדט אויף דער שפּראַך איגבאָ, האָט ראָבסאָן אין די 1930ער זיך אויסגעלערנט סוואַהילי, אָפֿט באַטראַכט דעמאָלט ווי אַ פֿאַראייניקונג־סימבאָל פֿון דער אַפֿריקאַנער קולטור. זינגענדיק און שפּילנדיק אויף דער סצענע אויף צענדליקער לשונות, האָט ער ערנסט שטודירט און גוט פֿאַרשטאַנען עטלעכע שפּראַכן, אַרײַנגערעכנט רוסיש, כינעזיש און ייִדיש. ער האָט אָנגעהויבן לערנען מאַמע־לשון נאָך זײַענדיק אַ סטודענט. ווײַזט אויס, דער זינגער האָט מסכּים געווען מיט די ייִדישיסטן, אַז די אמתע ייִדישקייט מוז זײַן פֿאַרבונדן מיט דער ייִדישער שפּראַך – פּונקט אַזוי ווי עכטע אַפֿראָ־אַפֿריקאַנישקייט דאַרף האָבן אַן אייגן לשון צי לשונות.
אין 1995 האָט האַרטמאַן דערציילט אַן אינטערעסאַנטע מעשׂה אין דער ייִדישיסטישער בליצפּאָסט־ליסטע „מענדעלע‟. אַ דאַנק ראָבסאָנס השפּעה, האָט די קריסטלעכע אירלענדיש־אַמעריקאַנער קאָמפּאָזיטאָרין און פּיאַניסטקע סעלעסט לעדערער איין מאָל געשפּילט דאָס דאָזיקע ייִדישע וויגליד בעת אַ זונטיק־געבעט אין אַ פּראָטעסטאַנטישן קלויסטער אין סטאַטען־אײַלענד, דווקא לכּבֿוד ראָש־השנה! אַ גילגול פֿון אַ ניגון!
A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen
I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.
At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.
Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.
— Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO
