בשעת דער צווייטער וועלט־מלחמה האָבן די דײַטשן צעשטערט ס׳רובֿ ייִדישע פּלאַטעס וואָס זיי האָבן געפֿונען. און דאָך האָבן זיך געראַטעוועט טויזנטער אַלטע רעקאָרדירונגען, פּראָדוצירט אין מיזרח־אייראָפּע. ס׳רובֿ פֿון זיי האָט מען אָבער נאָך ניט דיגיטאַליזירט.

לעצטנס האָט דער ראַדיאָ־מוזיי אין האַרטהאַוזן, דרום־דײַטשלאַנד, געשטעלט אויף זײַן יוטוב־קאַנאַל אַ חנעוודיקע רעקאָרדירונג פֿון רומעניע, וואָס מע האָט געמאַכט אין 1929, אין וועלכן דער אַקטיאָר און זינגער סאָלאָמאָן שטראַמער פֿירט אויס דאָס ליד „דער נאַר“. אינעם פּעסימיסטיש ליד באַקלאָגט ער זיך, אַז ניט געקוקט אויף וואָסערע באַשלוסן מע זאָל מאַכן אינעם לעבן, זעט מען סײַ ווי סײַ אויס נאַריש. אַזוי ווי הענק וויליאַמס באַרימט ליד I’ll never get out of this world alive (איך וועל קיינמאָל ניט איבערלעבן די וועלט), וואָס איז טעמאַטיש זייער ענלעך, איז קלאָר פֿונעם זינגען אַז מע מיינט די ווערטער סײַ ערנסט, סײַ ווי אַ וויץ. און אַזוי ווי מאָטי אילאָוויטשעס „יעדער קיינער“, קען מען אויך באַטראַכטן „דער נאַר“ ווי אַ פּראָטעסט קעגן דעם קאָנפֿאָרמיזם, ווײַל ס׳איז קודם־כּל אַ קאָמענטאַר אויף דעם, וואָס אַנדערע זאָגן.

Yiddish Brief

A bissel of all things Yiddish: music, cooking, books and more.

Terms(Required)

I agree to the Forward's Terms of Service and Privacy Policy

Email(Required)

סאָלאָמאָן שטראַמער איז געווען אַ פּאָפּולערער זינגער און אַקטיאָר אין רומעניע. ביז 1926 האָט זײַן טרופּע, „דער רומענער נאַציאָנאַלער הבימה־טעאַטער“, געהאַט אַ מאָנאָפּאָל אויפֿן שפּילן ייִדיש־שפּראַכיקן טעאַטער אין די זימבערג (טראַנסילוואַניע). פֿון 1925 ביז 1930 האָט ער גאַטסראָלירט איבער גאַנץ אייראָפּע און געשפּילט אַ געוויסע צײַט אין לאָנדאָן און ניו־יאָרק. צו יענער צײַט האָט ער אויך געמאַכט מער ווי 70 רעקאָרדירונגען אין רומעניע, דײַטשלאַנד, עסטרײַך, אַמעריקע און ענגלאַנד. אין 1931 האָט ער, צוזאַמען מיט זײַן פֿרוי, די אַקטריסע קלאַרע שטראַמער, זיך באַזעצט אין אַרגענטינע, וווּ זיי זענען באַלד געוואָרן שטערן אויף דער ייִדישער בינע. ער איז אַוועק אין 1978.

A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen

I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.

This year, we have stood together in strength and sorrow. Our Forward team has worked around the clock to help you find clarity amid the chaos.

At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.

Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.

—  Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO

Join our mission to tell the Jewish story fully and fairly.

$36 $500

$120 $180 Other amount