אַ וואַנע ווי אַ מיקווהThe bathtub as a mikvah
הרבֿ אַמסלם פֿאָלגט די צפֿון־אַפֿריקאַנער ייִדישע מינהגים, אַפֿילו אויב זיי קומען, אויפֿן ערשטן בליק, אין סתּירה מיט דער הויפּטשטראָמיקער הלכה.
Image by Wikimedia Commons
מיט צוויי חדשים צוריק האָט הרבֿ חיים אַסמלם (אַמסאַלעם), אַ באַקאַנטער ארץ־ישׂראלדיקער ספֿרדישער רבֿ, געפּסקנט, אַז בעת דער איצטיקער מגפֿה פֿונעם קאָראָנאַ־ווירוס, ווען ס׳איז שווער אָדער סכּנותדיק צו באַזוכן אַ געהעריקע מיקווה, מעג אַ פֿרוי זיך טובֿלען אין דער וואַנע בײַ זיך אין דער היים. דער פּסק האָט אַרויסגערופֿן אַ גרויסע קאָנטראָווערסיע אין דער פֿרומער וועלט.
הרבֿ חיים אַמסלם איז געבוירן געוואָרן אינעם יאָר 1959 אין דער אַלזשירער שטאָט אָראַן, די צווייט־גרעסטע שטאָט אינעם לאַנד, וווּ עס האָט במשך פֿון אַ סך הונדערטער יאָר געבליט אַ גרויסע ייִדישע קהילה. אין 1962 האָט דער אָרטיקער ייִדישער עולם נאָך באַטראָפֿן איבער 30,000 נפֿשות. ס׳רובֿ אָרטיקע ייִדן זענען אַוועקגעפֿאָרן קיין פֿראַנקרײַך אָדער קיין ארץ־ישׂראל; אַ טייל זענען אויף אַ ווײַל געבליבן. הײַנט וווינען אין אַלזשיר בלויז אַ קליינטשיקע צאָל ייִדן — אַרום 100 מענטשן. אַמסלמס משפּחה, וואָס איז געווען איינע פֿון די לעצטע צו בלײַבן אין אַלזשיר, איז אַוועקגעפֿאָרן קיין ישׂראל אין 1970.
אַמסלם האָט באַקומען זײַן רבנישע בילדונג אין ישׂראל. ער האַלט אָבער פּרינציפּיעל אָן נאָענטע באַציִונגען מיט די עכטע ספֿרדישע רבנים און שטרעבט ממשיך צו זײַן די ספֿרדישע טראַדיציעס. אין 2011 איז ער אַרויס פֿון דער פּאַרטיי „ש״ס‟ און געגרינדעט זײַן אייגענע באַוועגונג, „עם שלם‟. אַחוץ אַנדערע ענינים, גלייבט ער, אַז ס׳איז בעסער מגייר צו זײַן די, וואָס ווילן ווערן ייִדן — בפֿרט קינדער פֿון ייִדישע טאַטעס און ניט־ייִדישע מאַמעס — אויף אַ גרינגערן אופֿן, אומאָפּהענדיק פֿון די ישׂראלדיקע אָפֿיציעלע אינסטאַנציעס. אויף דער דאָזיקער טעמע האָט ער אָנגעשריבן זײַן ספֿר, „זרע ישׂראל‟.
בדרך־כּלל, ווײַזט אַמסלם כּסדר אַרויס די נטיה צו פֿאַרטיידיקן אַלטע מינהגים און שׂכלדיקע דעות, אַפֿילו אויב זיי קומען אין סתּירה מיט דער הײַנטיקער חרדישער וועלט.
ווען הרבֿ אַמסלם איז אַרויסגעטראָטן מיט זײַן מיקווה־פּסק, האָט ער באַטאָנט, אַז אַזוי האָבן געהאַלטן גרויסע מאַראָקאַנער רבנים ווי הרבֿ שלום משׂאשׂ, דער געוועזענער הויפּט־רבֿ פֿון קאַסאַבלאַנקע, וועלכער האָט זינט 1978 געדינט ווי דער ספֿרדישער הויפּט־רבֿ אין ירושלים. משׂאשׂ האָט געפּסקנט, אַז ווען ס׳איז שווער צו געפֿינען אַ געהעריקע מיקווה, מעג אַ פֿרוי זיך טובֿלען אין אַ גרויסער וואַנע, אויב זי אַנטהאַלט דעם נייטיקן סכום וואַסער — בערך 330 ליטער אָדער 88 גאַלאָן.
ס׳איז כּדאַי צוצוגעבן, אַז סײַ אין ישׂראל, סײַ אינעם דרומדיקן ראַיאָן פֿון פֿראַנקרײַך איז פֿאַראַן איין גרויסע מיקווה, וואָס איז כּשר אויף 100 פּראָצענט לכל־הדעות — דהײַנו, דער וואַרעמער מיטל־לענדישער ים. אויב אַ פֿרוי פֿילט זיך נערוועז צו גיין נאַקעטערהייט אין ים אַרײַן, מעג זי טראָגן אַ ברייט צודעקעניש, וואָס פֿאַרשאַפֿט נישט קיין חציצה צווישן דעם וואַסער און איר גוף. בעת דעם הײַנטיקן קאָראָנאַ־קאַראַנטין איז אָבער געווען פֿאַרבאָטן על־פּי געזעץ אין ביידע לענדער זיך צו באָדן אויף די פּלאַזשעס.
אין סיִאַטל, מיט איבער 100 יאָר צוריק, האָט הרבֿ גדליה האַלפּערן מתּיר געווען צו באַנוצן זיך מיט דער געוויינטלעכער קראַן־וואַסער פֿאַר אַ מיקווה. דאָס איז נישט געווען זײַן חידוש: אינעם 19טן יאָרהונדערט האָט אַזוי בפֿירוש געפּסקנט דער באַרימטער ליטווישער פּוסק הרבֿ יחיאל־מיכל עפּשטיין אין זײַן „ערוך השולחן‟. נאָך אין די 1950ער יאָרן האָבן פֿרומע ייִדן אין סיִאַטל — אַגבֿ, על־פּי־רובֿ אויך ספֿרדים — זיך פֿאַרלאָזט אויף דעם דאָזיקן פּסק.
די פּראָבלעם מיט די הלכות־מקווה באַשטייט אין דעם, וואָס זיי זענען אויסערגעוויינטלעך קאָמפּליצירט. אין פּרינציפּ, קאָן אַ וואַנע טאַקע דינען ווי אַ מיקווה, אויב זי איז אײַנגעבויט אין דער דירה און אויב דאָס וואַסער קומט צו די רערן אויף אַ גענוג דירעקטן אופֿן פֿון אַ כּשרן קוואַל. געוויינטלעך, פֿאַרלאָזט זיך דער עולם נאָר אויף די געוויינטלעכע מיקוואָות, ווײַל זיי זענען געשאַפֿן לויט די שטרענגסטע הלכה־דעות.
ס׳איז כּדאַי זיך אָבער צו פֿאַרטראַכטן, אַז ווײַט נישט אַלץ אין דער הלכה איז אַזוי אײַזן־קלאָר. הרבֿ אַמסלמס פּסק, וואָס פּאַסט זיך אַרײַן אין די ראַמען פֿון דער אָרטאָדאָקסישער הלכה — הגם כּדי עס אויסצונוצן למעשׂה, מוז מען גוט באַטראַכטן אַ ריי ספּעציפֿישע תּנאָים — איז אַן אַנדער באַווײַז, אַז די ייִדישע טראַדיציע איז מער בייגעוודיק, ווי מע מיינט.
A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen
I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.
At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.
Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.
— Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO
