טשיקאַווע אויסוועגן ווי מע האָט געהאָלפֿן אַ כּהן חתונה האָבןCurious loopholes that were used to help a cohen marry
געוויסע רבנים האָבן געפֿונען אַ חידושדיקן אויסוועג פֿון אַ שווערער הלכה־סיטואַציע.
Image by Wikimedia Commons
די הײַנטיקע פּרשה הייבט זיך אָן מיט אַ ריי מיצוות, וואָס האָבן צו טאָן מיט די כּהנים. דער אייבערשטער האָט אָנגעזאָגט, אַז זיי טאָרן נישט קומען אין קאָנטאַקט מיט קיין מתים, אַחוץ געוויסע אויסנעמלעכע פֿאַלן. צוליב דעם, טאָר אַ כּהן נישט גיין אויף אַ בית־עולם.
פֿון דעסט וועגן, ווי באַלד די כּהנים ווילן אויך אַ מאָל גיין אויף קבֿר־אָבֿות, בפֿרט פֿון די גרויסע צדיקים, גיט מען זיך אַן עצה: אין אַ צאָל ערטער האָט מען אויסגעבויט ספּעציעלע קאָנסטרוקציעס, וואָס באַשיצן די באַזוכער פֿון טומאת־מת. למשל, דער קבֿר פֿונעם ליובאַוויטשער רבין אין קווינס — באַקאַנט ווי דעם „רבינס אוהל‟ — איז אַרומגערינגלט מיט אַ נידעריק ווענטל; אין אַזאַ פֿאַל מעג אַ כּהן צוקומען נעענטער צו דעם קבֿר.
ווײַטער שטייט אין אונדזער פּרשה געשריבן, אַז אַ כּהן טאָר נישט חתונה האָבן מיט אַ זונה אָדער אַ גרושה. די חז”ל דערקלערן, אַז גיורת ווערט אויך פֿאַררעכנט פֿאַר אַ „זונה‟.
פֿאַר אַ גיורת קאָן עס קלינגען ווי אַ באַליידיקונג. ס’איז וויכטיק אָבער צו באַמערקן, אַז די הלכה־דעפֿיניציע פֿון אַ „זונה‟ איז אין דעם פֿאַל גאָר אַ ספּעציפֿישע. אַן אײַנגעבוירענע ייִדישע פֿרוי, וואָס האָט געפֿירט אַ הפֿקרדיק אינטים לעבן, מעג יאָ חתונה האָבן מיט אַ כּהן, כּל־זמן אַלע אירע סעקס־פּאַרטנערן זענען געווען ייִדן, אָבער נישט קיין קרובֿים. אויב זי איז קיינמאָל נישט געגאַנגען אין מיקווה, איז זי באַגאַנגען אַ גרויסע עבֿירה, אָבער דווקא צוליב דעם ווערט זי נישט קיין „זונה‟.
אַזוי צי אַזוי, טרעפֿן זיך, אַוודאי, סיטואַציעס, ווען אַ כּהן פֿאַרליבט זיך אין אַ גרושה אָדער אין אַ ניט־ייִדישער פֿרוי, וועלכע ער וויל מגייר זײַן, כּדי חתונה האָבן מיט איר. אין דער געשיכטע זענען געשען אַ צאָל טשיקאַווע פֿאַלן, ווען די רבנים האָבן טאַקע מתּיר געווען אַזעלכע חתונות.
דעם קומענדיקן מאָנטיק, דעם 17טן טאָג אינעם חודש אייר, פֿאַלט אויס דער יאָרצײַט פֿונעם באַרימטן פּראָגער פּוסק, הרבֿ יחזקאל לאַנדא, באַקאַנט ווי דער „נודע ביהודה‟ (1713־1793). איינער אַ כּהן האָט זיך פֿאַרליבט אין אַ גרושה און האָט געבעטן בײַם רבֿ שטעלן די חופּה. דער רבֿ האָט זיך אָפּגעזאָגט. דעם חתנס טאַטע, אַ גרויסער גבֿיר, האָט געהאַט טיפֿע פֿאַרבינדונגען אין די הויכע פֿענצטער פֿון דער האַבסבורגער אימפּעריע. פּלוצעם איז צום „נודע ביהודה‟ געקומען אַ שליח פֿון דער אימפּעראַטאָרין מאַריִאַ טערעזאַ און באַטאָנט, אַז די מלכּה אַליין האָט באַשלאָסן, אַז דער חתן מוז חתונה האָבן מיט זײַן געליבטער.
צו מאַריִאַ טערעזאַ האָט דער „נודע ביהודה‟ זיך באַצויגן מיט גרויס דרך־ארץ. ער האָט כּסדר מתפּלל געווען פֿאַר איר. (מיט יאָרן שפּעטער, ווען זי איז געשטאָרבן, איז ער אויפֿגעטראָטן מיט אַ לאַנגן האַרציקן הספּד.) נו, וואָס טוט מען? דער רבֿ האָט אָפּגעפֿירט די חתן־כּלה אין אַ צימער און געהייסן דעם חתן אָנצוטאָן דעם קידושין־רינג אויף זײַן כּלהס פֿינגער מיט די ווערטער „הרי אַתּ מקודשת לי… לויטן געזעץ פֿון דער מלכּה מאַריִאַ טערעזאַ!‟
דער רבֿ האָט דערקלערט די פֿאַרחידושטע עדים, אַז „כּדת משה וישׂראל‟ טאָר אַזאַ פּאָרל זיכער חתונה נישט האָבן, אָבער לויט די קיניגלעכע געזעצן — יאָ! אויף אַזאַ נאָוואַטאָרישן אופֿן האָט ער פּשוט דורכגעפֿירט אַ ציווילע חתונה־צערעמאָניע.
דער סוד באַשטייט אין דעם, וואָס אַ כּהן טאָר נישט חתונה האָבן מיט געוויסע פֿרויען, אָבער מעג זיי האַלטן פֿאַר פּילגשים. אַ ציווילע חתונה ווערט אָפֿט באַטראַכט אין הלכה ווי אַ מין אָפֿיציעל רעגיסטרירטע פּילגש־באַציִונג.
פּונקט אַזוי האָט געטאָן הרבֿ דוד־צבֿי האָפֿמאַן (1843־1921) — אַ באַקאַנטער רומעניש־געבוירענער דײַטשישער פּוסק. איינער אַ כּהן האָט געוואָלט חתונה האָבן מיט אַ ניט־ייִדישער פֿרוי. דער רבֿ האָט פֿאַרשטאַנען, אַז דער חתן איז פֿאַרליבט אין איר און וועט מיט איר סײַ־ווי־סײַ לעבן. צו פֿאַרמײַדן דעם סקאַנדאַל און חילול־השם, האָט ער אויף גיכן מגייר געווען די פֿרוי און געהייסן זיי חתונה האָבן דורך אָפֿיציעלע רעגירונג־אינסטאַנצן. באַקומט זיך, אַז על־פּי הלכה איז פֿאַר אַ פֿאַרליבטן כּהן פֿאַראַן אַ האָפֿענונג — הגם די פֿראַגע, צי מע מעג לעבן בכלל מיט אַ פּילגש אָן קיין חופּה־וקידושין בלײַבט אַ סענסיטיווע קאָנטראָווערסאַלע פֿראַגע.
A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen
I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.
At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.
Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.
— Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO
