צוויי גרויסע בעלי־חלומות — יוסף הצדיק און דער מעזשריטשער מגידTwo Great Dreamers – Joseph and the Magid Of Mezritsh
במשך פֿון דורות ווערט י״ט כּיסלוו אַסאָציִיִרט מיט מיסטישע געשעענישן און דערפֿאַרונגען.
„חלום פֿון אַ דזשענטלמאַן‟, מאָלערײַ פֿון אַנטאָניאָ דע פּערעדאַ, 1650 Image by Wikimedia Commons
אין דער הײַנטיקער פּרשה גייט אַ רייד וועגן יוספֿס חלומות, צוליב וועלכע זײַנע ברידער האָבן אים פֿאַרקויפֿט ווי אַ שקלאַף און בכלל געטראַכט צו דערהרגענען. פֿון אַלע זײַנע קינדער, האָט יעקבֿ באַזונדערס ליב געהאַט יוספֿן און געמאַכט פֿאַר זײַן באַליבטן זון אַ „כּתונת פּסים‟ — אַ ספּעציעלן פֿילקאָליריקן מלבוש.
אין מצרים האָט יוסף צו ערשט רויִק געדינט ווי אַ באַדינער בײַ אַן אָרטיקן אַריסטאָקראַט. צוליב די אינטריגעס פֿון דער פֿרוי פֿון זײַן בעל־הבית איז ער אַרײַנגעפֿאַלן און טורמע. ווי מיר וועלן לייענען אין דער קומענדיקער סדרה, איז ער פֿון דאָרטן אַרויס אויך צוליב זײַנע נבֿיאישע חלומות.
אין דער תּורה שטעלט יוסף מיט זיך פֿאָר אַן אַרכעטיפּ פֿון אַ וואַנדערנדיקן בעל־חלומות. אַפֿילו זײַן עקסצענטרישער מלבוש גיט צו נאָך אַ פּרט צו אַזאַ אימאַזש. אין מיטן דער הײַנטיקער וואָך איז אויסגעפֿאַלן אַ באַקאַנטע היסטאָרישע דאַטע, וואָס האָט צו טאָן מיט בעלי־חלומות פֿון די שפּעטערדיקע תּקופֿות.
דעם 19טן טאָג אינעם חודש כּיסלוו פּראַוועט מען אין די חסידישע קהילות דעם יאָרצײַט פֿונעם מעזשריטשער מגיד, דעם צווייטן גרויסן מנהיג פֿון חסידים נאָכן בעל־שם־טובֿ. אין זײַן צײַט האָט חסידות זיך פֿאַרוואַנדלט אין אַ מאַסן־באַוועגונג. אַזוי ווי זײַן גרויסער רבי, ישׂראל בעל־שם־טובֿ, האָט דער מעזשריטשער מגיד אַליין נישט איבערגעלאָזט קיין ספֿרים. זײַנע תּלמידים האָבן אָבער סיסטעמאַטיש איבערגעגעבן דעם מגידס תּורות. שוין אין 1780, מיט 8 יאָר נאָך זײַן פּטירה, איז אַרויס דער ספֿר „מגיד דבֿריו ליעקבֿ‟, וואָס באַשטייט פֿון זײַנע מיסטישע קאָמענטאַרן און עצות.
ווען דער בעל־שם־טובֿ איז ניפֿטר געוואָרן, האָבן די חסידים נישט געוווּסט, וועמען צו נעמען ווי אַ נײַעם מנהיג. דעם ערשטן בעל־שם־טובֿס יאָרצײַט האָט זײַן זון צבֿי־הירש געמאָלדן, אַז ער האָט דערזען אין אַ חלום, ווי זײַן טאַטע הייסט אויסצוקלײַבן רבי דובֿ־בער פֿון מעזשריטש.
אַזוי ווי אַ סך מגידים אין זײַן תּקופֿה, האָט דער מעזשריטשער מגיד אַ סך געוואַנדערט איבער מיזרח־אייראָפּע, פֿאַרשפּרייטנדיק די חסידישע תּורה. ער באַטאָנט, אַז אויב מע קאָנטראָלירט, אַזוי ווי יוסף הצדיק, די תּאוותדיקע מחשבֿות במשך פֿונעם טאָג, איז מעגלעך אַפֿילו אין די הײַנטיקע צײַטן צו זען עכטע נבֿיאישע חלומות. ער האָט אויך געהאַלטן, אַז די גאַנצע וועלט איז אַ מין גרויסער חלום, וואָס מע קאָן ענדערן מיטן כּוח פֿונעם מענטשלעכן שׂכל.
ווי באַלד דער יאָרצײַט פֿונעם גרויסן צדיק איז בײַ די חסידים אַ שׂימחה, האָט מען דעם פֿאַרגאַנגענעם דינסטיק בײַ די חסידים איבער דער וועלט נישט געזאָגט קיין תּחנון. פֿאַר די חב״דניקעס איז י״ט כּיסלוו אַן עכטער יום־טובֿ מיט אַ טאָפּלטן באַדײַט, ווײַל דעם דאָזיקן טאָג איז דער גרינדער פֿון חב״ד, רבי שניאור־זלמן פֿון ליאַדי, איינער פֿונעם מעזשריטשער מגידס גרעסטע תּלמידים, באַפֿרײַט געוואָרן פֿון תּפֿיסה. אַזוי ווי יוסף, איז ער אַרײַנגעפֿאַלן אין טורמע צוליב פֿאַלשע באַשולדיקונגען מצד די מתנגדים, וועלכע האָבן אָנגעקלאָגט, אַז ער שטיצט, כּלומרשט, דעם שׂונא אין דער רוסיש־טערקישער מלחמה. רבי שניאור־זלמן האָט געזאַמלט געלט פֿאַר דער ייִדישער קהילה אין ארץ־ישׂראל. אין פּרינציפּ, האָט די רעגירונג פֿון רוסלאַנד געקאָנט עס אָפּטײַטשן ווי אַ פֿאַרראַט, ווײַל פּאַלעסטינע איז געווען דעמאָלט אויף דער טערקישער טעריטאָריע. דעם אַלטן רבין האָט זיך אײַנגעגעבן איבערצוצײַגן די געריכט־אינסטאַנצן, אַז ער האָט בלויז געהאָלפֿן די ייִדן, נישט דער אָטאָמאַנישער אימפּעריע.
אין תּפֿיסה, איז דער בעל־שם־טובֿ געקומען צום אַלטן רבין צוזאַמען מיטן מעזשריטשער מגיד. לויט דער לעגענדע, האָבן זיי איבערגעגעבן דעם ערשטן מנהיג פֿון חב״ד גרויסע סודות־התּורה. ס׳איז נישט קלאָר, צי דאָס איז געווען אַ חלום אָדער אַ וויזיע; דער סטיל פֿונעם אַלטן רבינס תּורות האָט זיך טאַקע היפּש געביטן נאָך זײַן אַרעסט.
ס׳איז אינטערעסאַנט, אַז דער 19טער כּיסלוו ווערט אַפֿילו אינעם ספֿר „שאלות ותּשובֿות מין השמים‟ דערמאָנט ווי אַ מיסטישער טאָג. דער מחבר, רבי יעקבֿ הלוי פֿון קאָרביי (קורביל), האָט געלעבט אינעם 13טן יאָרהונדערט און איז געווען איינער פֿון די פֿראַנצויזישע בעלי־תּוספֿות, מיטל־עלטערלעכע גמרא־קאָמענטאַטאָרן. לויטן דאָזיקן ספֿר, איז אַ מלאך געקומען צום מחבר אין אַ חלום און דערקלערט, אַז י״ט כּיסלוו איז אַ „יום בשׂורה‟.
A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen
I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.
At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.
Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.
— Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO
