ווידעאָ: „מײַן רוע־פּלאַץ‟ געזונגען פֿון סאָפֿיע בערג־באָםWATCH: “My Resting Place”, Sung By Sofia Berg-Bohm
די שוועדישע קאַפּעליע „סיראָקאָ‟ וועבט אַרײַן אַראַבישע השפּעות אין מאָריס ראָזענפֿעלדס אַרבעטער־קלאָגליד.
Image by Sirocco
כאָטש ער ווערט הײַנט מערסטנס דערמאָנט ווי אַ „שוויצשאַפּ־פּאָעט‟, איז מאָריס ראָזענפֿעלד באמת געווען אַ מענטש מיט אַ סך אַנדערע טאַלאַנטן. ניט בלויז האָט ער אָנגעשריבן אויסגעצייכנטע לידער אויף ייִדיש, נאָר ער איז אויך געווען אַ טאַלאַנטירטער פּאָעט אויף ענגליש און אַ פּאָפּולערער זשורנאַליסט אויף ביידע שפּראַכן. (ס׳איז כּדאַי צו לייענען, למשל, זײַן עסיי וועגן די פֿאַרגעסענע אימיגראַנטן, וואָס זענען אומגעקומען ווען דער „טיטאַניק‟ איז אונטערגעזונקען.
ניט געקוקט אויף דעם, וואָס „מײַן רוע־פּלאַץ‟ איז אינעם פֿאָלקס־זכּרון געקניפּט און געבונדן מיטן „טרײַענגל־פײַער‟ אין 1911, האָט ראָזענפֿעלד אין דער אמתן אָנגעשריבן דאָס ליד און די מוזיק מיט צען אָדער צוועלף יאָר פֿאַר דער טראַגעדיע.
כאָטש דאָס ליד איז ווײַט ניט אַזוי ברייט באַקאַנט ווי „דאָנע דאָנע‟ און „אַ ייִדישע מאַמע‟, זינגט מען עד־היום יאָ דאָס ליד אַרום דער וועלט, סײַ אויף ייִדיש, סײַ אויף אַ ריי אַנדערע שפּראַכן. ראָזענפֿעלד, אַ לעבנס־לאַנגער פּאָליטישער אַקטיוויסט לטבֿת די רעכט פֿון אָרעמע אַרבעטער, וואָלט געווען צופֿרידן צו זען, ווי מע זינגט עס הײַנט ווײַטער אויף פּראָטעסטן, ניט בלויז אין ניו־יאָרק, נאָר אויך אין מעקסיקע, ישׂראל און אַפֿילו יאַפּאַן.
לעצטנס האָב איך זיך אָנגעשטויסן אויף אַן אויסגעצייכנטן נוסח פֿונעם ליד געשאַפֿן פֿון אַ קאַפּעליע, וואָס איז מיר פֿריִער געווען אומבאַקאַנט. די שוועדישע קאַפּעליע „סיראָקאָ‟ וועבט צונויף אייראָפּעיִשע פֿאָלקסמוזיק מיט די אינסטרומענטן און קלאַנגען פֿון דער אַראַבישער וועלט. איר הויפּטזינגער, סאָפֿיע בערג־באָם, האָט יונגערהייט געזונגען אויף ייִדיש אין איר פֿעטערס קלעזמער־קאַפּעליע און מע קען אינעם דאָזיקן נוסח בולט הערן דאָס אוניקאַלע געמיש פֿון אירלענדישע, אַראַבישע און ייִדישע השפּעות. אַחוץ ייִדיש, שוועדיש און אַראַביש, זינגט זי אויך אויף דזשודעזמע.
זייער אַ שיינע מאָדערנע אַקאַפּעלאַ־נוסח פֿונעם ליד זינגט די גרופּע „וואָקאָלאָט‟, מיט דער חזנטע לינדאַ הירשהאָרן בראָש.
איך געדענק ניט, איך זאָל האָבן אַ מאָל געשטעלט אַ ווידעאָ אין „עונג־שבת‟ וואָס מע האָט פֿילמירט אין אַ קלויסטער. ס׳איז פֿאַראַן, ווי מע זאָגט בײַ אונדז אין אַמעריקע, „אַן ערשטע מאָל פֿאַר אַלצדינג.‟ אָט דער נוסח פֿונעם ליד, געזונגען דורך די „האַרמאָניום־קאַמער־זינגער‟, אַ באַקאַנטער קאַמערכאָר אין ניו־דזשערזי, וואָס שטעלט פֿאָר מערסטנס קריסטלעכע רעליגיעזע לידער, איז אויסגעצייכנט און ווײַזט, ווי גוט דאָס ליד פּאַסט זיך אַרײַן אין פֿאַרשידענע סבֿיבֿות.
אויך כּדאַי צו הערן איז דניאל קאַהנס צוויישפּראַכיקע ווערסיע פֿונעם ליד, וואָס גיט צו אַ מאָדערנעם אַמעריקאַנער בלוז־טעם. דאָ, אַזוי ווי אין עטלעכע אַנדערע לידער פֿון דניאל קאַהן, הערט מען גלײַך די השפּעה פֿונעם אַמעריקאַנער זינגער טאָם ווייטס.
סוף־כּל־סוף איז כּדאַי צו הערן ווי אַן אַקאַפּעלאַ־כאָר זינגט עס מיט אַ בפֿירוש מיזרח־אייראָפּעיִשן טעם. עס זינגט די Pennywhistlers, אַ קאַפּעליע פֿון די 1960ער יאָרן, וואָס האָט פּאָפּולאַריזירט די מיזרח־אייראָפּעיִשע כאָרמוזיק אין אַמעריקע. צווישן זייערע מיטגלידער איז געווען די זינגערין עטל ריים.
אונטן קען זען ווי עטל ריים און די „פּעניוויסטלערס‟ זינגען אַ ריי לידער אויף אַן עפּיזאָד פֿון פּיט סיגערס טעלעוויזיע־פּראָגראַם:
A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen
I hope you appreciated this article. Before you move on, I wanted to ask you to support the Forward’s award-winning journalism during our High Holiday Monthly Donor Drive.
If you’ve turned to the Forward in the past 12 months to better understand the world around you, we hope you will support us with a gift now. Your support has a direct impact, giving us the resources we need to report from Israel and around the U.S., across college campuses, and wherever there is news of importance to American Jews.
Make a monthly or one-time gift and support Jewish journalism throughout 5785. The first six months of your monthly gift will be matched for twice the investment in independent Jewish journalism.
— Rukhl Schaechter, Yiddish Editor
